Tình hình sử dụng tiếng nói, chữ viết các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

Tỉnh Đồng Nai có trên 50 thành phần dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống, các DTTS có vốn văn hóa dân gian truyền thống khá phong phú và đa dạng.  Mỗi DTTS đều có văn hóa truyền thống đặc trưng riêng. Trong đó tiếng nói, chữ viết cũng là nét văn hóa đặc trưng của cộng đồng các DTTS nơi đây. Tiếng nói, chữ viết các DTTS trên địa bàn tỉnh đa phần hiện nay được thực hành trong đời sống sinh hoạt thường ngày và các hoạt động văn hóa mang tính cộng đồng.

Tiếng nói được trao truyền lưu giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hầu hết các DTTS trên địa bàn tỉnh duy trì sử dụng tiếng nói của dân tộc trong sinh hoạt song song với học tiếng phổ thông. Ngay từ khi sinh ra đứa trẻ đã được cha mẹ dạy tiếng mẹ đẻ thông qua việc giao tiếp trong gia đình, dòng tộc; lớn lên giao tiếp rộng rãi trong bản làng, xóm ấp, hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao, lễ hội, tết truyền thống của đồng bào các DTTS.

Đối với các dân tộc tại chỗ gồm: Chơro, Mạ, Cơho, X’tiêng sinh sống trên địa bàn các huyện, thành phố, các dân tộc duy trì được tiếng nói nhưng không có chữ viết. Hiện nay, tiếng nói của các dân tộc tại chỗ được sử dụng trong sinh hoạt gia đình hoặc các đợt tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, lễ, tết truyền thống của dân tộc tại các địa phương.

Hiện chỉ có 03 dân tộc sử dụng cả tiếng nói và chữ viết trong đời sống văn hóa và sinh hoạt, gồm dân tộc Hoa, Chăm và Khmer. Đối với dân tộc Hoa, tại địa bàn các huyện, thành phố công tác tổ chức các lớp dạy tiếng Hoa được tổ chức bài bản, thu hút học viên tham gia với nhiều lứa tuổi khác nhau. Đối với dân tộc Chăm, đồng bào thường sử dụng tiếng nói chữ viết của dân tộc mình vào việc đọc kinh coran trong các lễ nghi tôn giáo. Vì vậy, tại các Thánh Đường hồi giáo của dân tộc Chăm thuộc xã Xuân Hưng, huyện Xuân Lộc và xã Bình Sơn, huyện Long Thành tự tổ chức các lớp dạy tiếng với thời gian không cố định thường giao động từ 2 đến 3 tháng/lần tổ chức. Với dân tộc Khmer các lớp dạy tiếng nói và chữ viết cũng được duy trì tại Chùa Hoa Sơn (thành phố Long Khánh) và Chùa Thái Hòa (huyện Định Quán) cho con em đồng bào Khmer ở địa phương và các khu vực lân cận có nhu cầu học giao tiếp.             

Giai đoạn hiện nay, cùng với sự phát triển kinh tế, xã hội, sự giao lưu văn hóa, một bộ phận người DTTS không còn giữ được hoặc không còn mặn mà học tiếng và gìn giữ tiếng nói của dân tộc mình. Việc bảo tồn tiếng nói các DTTS, là yêu cầu cần thiết cần sự quan tâm, chú trọng thực hiện các nội dung sau:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức trong đồng bào DTTS. Trong đó, tuyên truyền bằng tiếng phổ thông và tiếng của đồng bào dân tộc thiểu số, phát huy vai trò người có uy tín trong cộng đồng với tư cách là tuyên truyền viên, cộng tác viên; sưu tầm, bảo lưu, hiến, tặng các hiện vật của đồng bào DTTS để trưng bày tại nhà văn hóa… Tuyên truyền để bà con hiểu rằng họ vừa là chủ thể sáng tạo văn hóa, vừa là người thụ hưởng, vừa là người giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa DTTS một cách tốt nhất. Tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc thực hành, trao truyền tiếng nói, chữ viết để hoạt động duy trì tiếng nói, chữ viết phải xuất phát từ ý thức của đồng bào, từ cộng đồng dân tộc trong việc giữ gìn, bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc mình góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

Hai là, xây dựng các đề tài cấp tỉnh trong đó phát huy vai trò của các nhà khoa học, nhà văn hóa dân gian, văn nghệ sỹ, già làng, người có uy tín am hiểu văn hóa dân gian để tiến hành nghiên cứu, Latinh hóa chữ viết của các dân tộc thiểu số nhằm xây dựng thành bộ chữ và tiến tới thử nghiệm, thực hành dạy trong các trường phổ thông dân tộc nội trú, các Trường vùng đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh. Tạo điều kiện hỗ trợ về trường, lớp, giáo viên, kinh phí hoạt động để tổ chức các lớp truyền dạy dưới nhiều hình thức ngắn hạn, dài hạn phù hợp với từng đối tượng người học.

Ba là, tiếp tục xây dựng các chương trình sử dụng tiếng DTTS qua các phương tiện thông tin đại chúng: như báo, đài, tài liệu tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật… để phổ biến đến đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Chú trọng tuyển chọn bồi dưỡng năng lực chuyên môn và nghiệp vụ cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên người dân tộc thiểu số, thực hiện chế độ đãi ngộ phù hợp cho lực lượng này để khuyến khích, động viên họ gắn bó, chuyên tâm với nghề.  

Bốn là, quan tâm phát triển nguồn nhân lực văn hóa cho vùng dân tộc thiểu số, coi việc đào tạo và bồi dưỡng cán bộ văn hóa cơ sở là nhiệm vụ quan trọng, trong đó cần đặc biệt chú trọng đến đào tạo cán bộ là người dân tộc thiểu số.

Năm là, thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao, hội thi kể chuyện dân gian, các điệu hát dân ca, các hoạt động lễ hội, tết truyền thống theo quy định … bằng các hình thức phong phú, đa dạng thu hút đồng bào tham gia nhằm tạo điều kiện, môi trường giao lưu, học hỏi giữa các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh./.

Nguyễn Thị Hiên – Ban Dân tộc